حفظ حریم خصوصی افراد در طرح جویشگر بومی تضمین می‌شود
با توجه به حجم روزافزون طراحی و راه‌اندازی وب‌سایت‌‌های مختلف، نیاز به دست‌یابی به مرکزی به‌منظور شناسایی محتوای این پایگاه‌ها برای استفاده بهتر و بیشتر کاربران وب، امر مهمی به شمار می‌آید. در این میان، موتور‌های جستجو برای سهولت دسترسی کاربران به مطالب موجود در وب‌سایت‌ها راه‌اندازی می‌شوند. درواقع بدون موتور‌های جستجو، قادر نخواهیم بود از به‌روزرسانی‌‌های سایت‌‌های وب اطلاع کسب کنیم و نیاز‌های پژوهشی و، آموزشی و، تجاری و، خبری و…خود را پوشش دهیم. بر این اساس، راه‌اندازی اجرای طرح جویشگر بومی در ایران با نظارت وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات آغاز شده است. به همین منظور، با مهندس "مژگان فرهودی" مدیر گروه سکو‌های فناوری اطلاعات و فضای مجازی پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات (مرکز تحقیقات مخابرات ایران) و دبیر کارگروه فنی طرح جویشگر بومی گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که متن کامل آن به شرح زیر است:
تعریف شما از مفهوم جویشگر چیست و ایده راه‌اندازی جویشگر بومی نخستین‌بار چه زمانی و چگونه شکل گرفت؟
جویشگر مجموعه‌ای از خدمات متنوع و جذاب در قالب یک وب‌گاه است که ازطریق تعامل با کاربران در رایافضا می‌تواند موجب تغییر سبک زندگی آنان شود. با توجه به اینکه استفاده از فضای مجازی به‌صورت روزافزون در حال افزایش است، حجم، تنوع و سرعت تغییر اطلاعات در وب نیز در حال افزایش است. از این‌رو، جویشگرها نقش به‌سزایی در هدایت کاربران در فضای مجازی دارند. درواقع جویشگرها شاهراه اطلاعاتی میان تولیدکنندگان اطلاعات و کاربران هستند.
ایده راه اندازی جویشگر بومی نخستین‌بار حدود سالهای 87 و 88 به‌منظور بومی سازی فناوری این حوزه در وزارت ارتباطات شکل گرفت.
راه‌اندازی جویشگر بومی براساس کدام اهداف و ضرورت‌ها مطرح شده است؟
راه اندازی جویشگر بومی براساس اهداف و ضرورت‌‌های زیر در دست اقدام است:
تقویت و ارتقای جستجوپذیری محتوا‌های فارسی بر روی شبکه
امنیت اطلاعات و صیانت از داده‌‌های شخصی افراد
جلوگیری از خروج ارز و کمک به اقتصاد
تضمین صحت اطلاعات ارایه شده به کاربران
فراهم کردن اعتبار ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی
توسعه خدمات بومی و ملی مبتنی بر فناوری اطلاعات
استقلال ملی در فضای سایبری
کسب درآمد و رسیدن به سهم مناسبی از بازار بین‌المللی
تاثیر در افزایش سطح رضایت‌مندی شهروندان از خدمات الکترونیک
اشاعه هویت ارزش‌مدار در رایا فضا
آیا از روند اجرای طرح تاکنون رضایت دارید و برای ترویج استفاده از جویشگر‌های بومی توسط کاربران چه پیشنهادی ارایه می‌دهید؟
با توجه به اهمیت موضوع جویشگر بومی و توجه ویژه مسئولان مربوطه، هماهنگی خوبی بین دستگاه‌‌های مختلف وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در راستای اجرای طرح وجود دارد؛ اما مسایل پایهای و مهمی وجود دارند که باید پیش از اجرای طرح به آنها پرداخته شود. ازجمله به‌دلیل گستردگی حوزه‌‌های فناورانه موردنظر این طرح و تنوع ذی‌نفعان، لازم است مدل‌های تعاملی آنها تدوین شود. همچنین به‌منظور توانمندسازی بخش خصوصی در تداوم ارائیه خدمات مستقل از حمایت‌‌های دولتی، ضروری است سازوکار‌های حمایتی موردنظر طرح شفاف شود.
ترویج استفاده از جویشگر بومی در وهله نخست به کیفیت خدمات ارائه شده و دارابودن مزیت رقابتی درمقایسه با جویشگر‌های موجود بستگی دارد. همچنین در ادامه، به جهت فرهنگ‌سازی و ترویج استفاده از این محصول نیاز است که ازطریق راهکارهایی نظیر تبلیغات، ارائه خدمات دولت الکترونیک ازطریق درگاه جویشگر بومی، برانگیختن عرق ملی و اعتمادسازی عمومی این امر امکانپذیر است گردد.
با توجه به فعالیت جویشگر‌های مطرحی چون گوگل، آیا به نظر شما راه‌اندازی جویشگر‌های بومی با استقبال کاربران ایرانی مواجه می‌شود؟
این موضوع کاملا به کیفیت جویشگر (های) بومی و سرویسهای ارائه شده توسط آنها بستگی دارد. با توجه به کیفیت بسیار خوب گوگل در جستجو، در صورتی کاربران ایرانی به سمت جویشگر بومی سوق پیدا می‌کنند که این جویشگر بتواند برخی از نیاز‌های اطلاعاتی کاربران را که هم‌اکنون موتور‌های جستجوی خارجی ارائه نمی‌دهند، پاسخ دهد. به‌عنوان مثال، در زمان حاظر شرکت گوگل سرویسی برای جستجوی موقعیت شغلی ندارد و در صورت ارائه این سرویس با کیفیت مناسب توسط جویشگر بومی، کاربران ایرانی به‌طور یقین از آن استفاده خواهند کرد. مورد قابل توجه دیگر این است که بیشتر کاربران جویشگر، قشر عمومی جامعه هستند که نیاز‌های اطلاعاتی ساده ای مانند قیمت یک کالا، موقعیت یک موجودیت و یا سایر پرسش‌‌های ساده که پاسخ‌گویی به آنها پیچیده نیست، دارند؛ لذا در صورتی که ویژگیهای محلی کاربران ایرانی برای طراحی جویشگر بومی در نظر گرفته شده و سعی در برطرف کردن نیاز‌های اطلاعاتی آنان شود، بی‌گمان کاربران ایرانی هم به سمت جویشگر بومی خواهند آمد. پس در ابتدا باید نیاز‌های اطلاعاتی کاربران ایرانی به خوبی شناسایی و برای برطرف کردن آن ازطریق ارائه سرویسهای محلی خدمات بومی اقدام شود.
شاید برخی بر این عقیده باشند که راه‌اندازی جویشگر بومی با هدف ردگیری و شناسایی مخاطبان داخلی و به نوعی ایجاد فضای امنیتی در فضای مجازی صورت گرفته باشد. نظر شما در این باره چیست؟
بدون تردید چنین چیزی هدف طرح نیست و نخواهد بود؛ زیرا این امر به‌طور مستقیم موجب عدم استقبال از جویشگر بومی خواهد شد. در این طرح، تلاش خواهد شد با تدوین استانداردها و الزام‌هایی، شرایط حفظ حریم خصوصی افراد در پروژه ها و سامانه‌‌های مورد حمایت طرح تضمین شود. همچنین در صورت امکان، به دنبال این هستیم تا سایر خدمات ارائه شده در کشور نیز با استاندارد‌های حفظ حریم خصوصی سنجیده شده و به‌نوعی گواهی‌نامه‌هایی برای آنها ارائه شود تا کاربران از عدم اشاعه اسرار خصوصی خود اطمینان یابند. حفظ حریم خصوصی می‌بایست در تمام فرایندها، داده‌‌های ذخیره‌شده و گزارش‌‌های ارائه شده رعایت شود. ارایه یک مدل و راهکارهای عملیاتی حفظ حریم خصوصی در کنار فرهنگ‌سازی و جلب اعتماد کاربران لازمه توسعه خدمات بومی است.
استفاده از جویشگر‌های بومی درمقایسه با سایر جویشگرها دارای چه نقاط ضعف و قوتی خواهد بود؟
از جمله نقاط ضعف جویشگر بومی می‌توان به این موارد اشاره کرد:
تعداد کاربر بسیار کمتر نسبت به رقبای بین‌المللی
تنوع خدمات بسیار کمتر
تنوع پایین‌تر تعداد بسیار کم زبان‌‌های پشتیبانی شده
میزان کمتر پوشش کمتر تمام صفحه‌هایات وب
اما یک جویشگر بومی نقاط قوت زیادی دارد که برخی از آنها از این قرار است:
جذب کاربران بومی
پشتیبانی بهتر از زبان فارسی درمقایسه با سایر جویشگر‌های بین‌المللی
ارایه خدمات بومی به کاربران
ارایه خدمات متنوع مکان‌محور با توجه به نقشه‌‌های با جزییات بیشتر برای داخل کشور
پوشش بیشتر صفحه‌هایات وب فارسی
تشخیص بهتر صفحه‌هایات هرز فارسی
تشخیص سلایق کاربران ایرانی: با توجه به نفوذ اینترنت و گسترش تجارت الکترونیک، شناخت الگوی رفتاری کاربران داخلی جهت به‌دست آوردن سهم بیشتر بازار یک نیاز ضروری محسوب می‌شود. در زمان حاضر، شرکت‌هایی مانند گوگل اطلاعات بسیار بیشتری از کاربران ایرانی نسبت به شرکتهای ایرانی داراست که این موضوع به افزایش درآمد تبلیغاتی این شرکت ازطریق کاربران بومی منجر شده است.
کمک به توسعه کسب و کار شرکتهای فعال در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات کشور: توسعه جویشگر به علت فناوری‌ها و سامانه‌‌های زیادی که کاربرد دارد، موجب توسعه قسمت وسیعی از علوم مرتبط با فناوری اطلاعات و ارتباطات در کشور خواهد شد.
صرفه‌جویی در ترافیک بین‌الملل: سالانه مقادیر زیادی از ارز به‌واسطه استفاده کاربران بومی از سامانه‌‌های اطلاعاتی خارجی از کشور خارج می‌شود که در صورت بومی‌سازی قسمتی از آنها، می‌توان تا حد زیادی از ترافیک بین‌الملل اینترنت ایران کاست و به‌نوعی در هزینه‌‌های ارزی صرفه‌جویی کرد. البته دقیقا هدف کاستن از ترافیک بین‌الملل نیست؛ بلکه با گسترش سرعت استفاده از خدمات مرتبط با جویشگر در کشور، اگر نتوانیم خدمات موردنیاز کاربران ایرانی را که به سرعت رو به گسترش است، به خوبی ارائه کنیم، هر روز شمار بیشتری از ایرانیان جذب خدمات مشابه خارجی می‌شوند و حتی برای کار‌های ساده‌ای که در داخل می‌توان بهتر سرویس داد، نیز از سامانه‌‌های بین‌المللی استفاده می‌کنند. مهم‌ترین شاهد این امر آمار‌های سالهای اخیر در مورد سهم هر کشور در کاربران گوگل است. سهم خیلی از کشور‌های بزرگ جهان در حال کاهش است اما در مورد کاربران ایرانی متاسفانه این سهم در حال افزایش است؛ به‌طوری که از سال گذشته تاکنون از روسیه پیشی گرفته‌ایم و به‌زودی برزیل را پشت سر خواهیم گذاشت و به مقام چهارم پس از آمریکا، هند و ژاپن خواهیم رسید.
آیا راه‌اندازی جویشگر بومی آغازی برای ایجاد محدودیت استفاده از سایر جویشگرها نیست؟
خیر؛ هدف از ارائه جویشگر بومی ایجاد محدودیت برای استفاده از سایر جویشگرها نیست و کاربر در انتخاب جویشگر موردنظر صاحب اختیار است و براساس کیفیت سرویسهای خدمات جویشگر و میزان برطرف کردن نیاز‌های اطلاعاتی خود آنها را انتخاب خواهد کرد. هدف از طراحی جویشگر بومی جلب اعتماد کاربر ازطریق ارائه سرویسهای خدمات باکیفیت‌تر و رقابت باپر نمودن خلاء خدمات جویشگر‌های خارجی است. در واقع هدف از جویشگر بومی، رقابت با نمونه‌‌های خارجی مانند گوگل نیست بلکه پرداختن به مواردی است که اینگونه جویشگرها بدلایل مختلف به آن نپرداخته اند.
ویژگیهای مهم جویشگر‌های بومی کدام هستند؟
ارائه بهترین و دقیق‌ترین جویش به زبان فارسی با درنظر گرفتن ویژگیهای زبان فارسی ازجمله ویژگیهای اصلی و خصیصه‌‌های اصلی جویشگر بومی است. همچنین ارائه خدمات مرتبط و باکیفیت با جویشگر به زبان فارسی و برای کاربران فارسی‌زبان نیز در این طرح مورد تاکید است. طرح جویشگر بومی همچنین به دنبال بومی‌سازی خدمات پرکاربرد ارائه شده در جویشگر‌های بین‌المللی است تا کاربران داخلی بتوانند به‌راحتی و با واسط‌‌های کاربری بهتری خدمات مشابه را در اختیار داشته باشند. ازجمله اهداف جویشگر بومی ارائه خدمات متنوع مکان‌محور مبتنی بر نیازها و داده‌‌های بومی است. این دسته از خدمات یکی از مزیت‌‌های رقابتی جویشگر بومی در مقابل رقبای بین‌المللی است که می‌تواند کاربران زیادی را نیز جذب کند. امنیت بالای خدمات ارائه شونده به همراه راهکارهای حفظ حریم خصوصی نیز از ویژگیهای مهم جویشگر بومی خواهد بود. در صورت جذب کاربران بومی، این جویشگر می‌تواند بستری برای اشاعه فرهنگ ایرانی اسلامی در میان کاربران بومی‌باشد. همچنین پیش‌بینی شده است که طرح جویشگر بومی الزام‌‌های توسعه پایدار را نیز در نظر گرفته و پروژه‌‌های تعریف‌شده در روند اجرای خود، مسایل اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی را لحاظ کند.
با توجه به پیگیری وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات برای راه‌اندازی نخستین جویشگر بومی در کشور، آیا برنامه‌ای برای ورود بخش خصوصی به این حوزه در آینده پیش بینی شده است؟
در این طرح از همان ابتدا سازوکارهایی برای ایجاد انگیزه ورود بخش خصوصی و رقابت آنها در نظر گرفته شده است؛ به‌طوری که متولیان دو جویشگر بومی "پارسیجو" و "یوز" در زمان حاضر شرکتهای خصوصی دانش‌بنیان هستند.
جویشگرها از چه زمانی در فضای مجازی مورد استفاده قرار گرفته‌اند و میزان مراجعه کاربران جهانی و ایرانی به این جویشگرها در سالهای گذشته چه تحولی را پشت سر گذاشته است؟
اگر منظور از این پرسش، جویشگر‌های بومی است با توجه به این که تمرکز این جویشگرها تامین نیاز اطلاعاتی کاربر بومی در حوزه زبان فارسی است، اغلب کاربران آنها ایرانی هستند و از سال 90 تاکنون، که در فضای مجازی به ارائه خدمات می پردازند، توانسته اند به‌طور مرتب کاربران خود را افزایش دهند؛ به‌نحوی که آمار بازدید کاربران آنها درمقایسه با سال گذشته حدود دو برابر شده است.
مهم‌ترین موارد استفاده از جویشگرها توسط کاربران ایرانی کدام موارد هستند و در طراحی جویشگر‌های بومی، پاسخ‌گویی به نیاز کاربران داخلی تا چه میزان مورد توجه قرار گرفته است؟
هدف اصلی طرح جویشگر، پاسخ‌گویی به نیاز کاربران داخلی است. کاربران داخلی را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد. دسته نخست کسانی هستند که به اطلاعات بین‌المللی نیاز دارند و دسته دوم کسانی که به اخبار و خدمات داخلی نیاز دارند. البته نیاز دسته نخست که قشر کوچک‌تری از جامعه را تشکیل میدهند، در جویشگر بومی پاسخ داده خواهد شد اما در این فضا ممکن است کیفیت خدمت ارائه شده به خوبی جویشگر‌های بین‌المللی نباشد. در مورد دسته دوم از کاربران که قشر وسیع‌تری از جامعه را دربر می‌گیرد، وضع متفاوت است. برای این دسته، با توجه به در اختیار داشتن منابع اطلاعاتی بومی می‌توان به بهترین نحو ممکن خدمات را ارائه کرد. حتی ممکن است خدماتی را عرضه کرد که امکان ارائه آنها توسط جویشگر‌های بین‌المللی وجود نداشته باشد. خدمات مکان‌محور مبتنی بر اطلاعات بومی و دولتی می‌تواند قسمت زیادی از نیاز‌های کاربران ایرانی را پوشش دهد. اطلاع‌رسانی دقیق و به‌موقع از اخبار و رویداد‌های داخلی و همچنین تشخیص دقیق منظور کاربر براساس ذائقه و فرهنگ بومی می‌تواند به جلب رضایت کاربر داخلی کمک شایانی کند.
چه کشورهایی موتور جستجوی بومی دارند و شاخص‌های موفقیت آنها چه بوده است؟
در حال حاضر کشور‌های چین، روسیه، کره جنوبی، جمهوری چک و ویتنام دارای موتور جستجوی بومی میباشند. طی مطالعات و بررسی‌های به عمل آمده شاخص‌های عمده موفقیت موتور‌های جستجوی بومی علاوه بر فراهم ساختن پوشش مناسب و کیفیت مطلوب در ارائه نتایج، توجه به فرهنگ، خط، زبان و محتوای بومی از یک سو و ارائه خدمات متنوع و جذاب از سوی دیگر بوده است.
