تبدیل تهدید به فرصت به کمک ارتباطات و فناوری اطلاعات
به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات، متن پیام بدین شرح است: "در فوریه 2010 میلادی، سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد، با توجه به انباشت دغدغههای جهانی، برگزارکننده نشست ارتباطات و فناوری اطلاعات بود که طی آن تأثیرات این فناوری در عرصههای مختلف زندگی به نحوی نقادانه مورد بحث قرار گرفت.یکی از مهمترین دغدغههای جامعه جهانی در آن ایام، «افزایش شکاف بین نسلی» ناشی از گسترش ارتباطات و فناوری اطلاعات بود بدین مضمون که پیشبینی میشد طی سالهای آتی، اکثر کاربران... (یعنی بهره برداران عمده ابزارهای سخت افزاری و نرمافزارهای کاربردی و ارتباطی فضای مجازی)، نسل Z و حداکثر بخشی از نسل Y باشند. چنین رویدادی درصورت وقوع میتوانست به شکاف فرهنگی بین نسلی دامن زند و شیب تفاوتها و در برخی موارد تعارضات اجتماعی را بیشتر نمایان کند و به نوبه خود باعث فروپاشی سریع برخی بنیانهای اجتماعی نظیر خانواده شود؛ چرا که هنگام اختراع ماشین بخار، صنعتی شدن جوامع و نیز راهاندازی نهادهای مدرنی مانند مدارس و دانشگاههای جدید چنین شکاف بین نسلی به وقوع پیوسته بود که آثار آن تا هماکنون نیز ادامه یافته است.
اما در خصوص توسعه ارتباطات و فناوری اطلاعات چنین نشد. با گذر از سالهای پربیم و اضطراب 2000 تا 2015، نه تنها پیشبینیهای آن ایام به منصه ظهور نرسید که اندک اندک نسلهای پیشینی بویژه نسل X و حتی نسل B نیز به جمله کاربران عمده افزوده شدند. ارتباطات و فناوری اطلاعات امروزه نه تنها عاملی در جهت شکاف بین نسلی تلقی نمیشود بلکه جایگاه خود را درتحکیم ارتباطات بین نسلی، تقویت بنیان خانواده و نیز پایدارکننده ارتباطات اجتماعی در شرایط بحرانی تقویت کرده است. گروههای مختلف اجتماعی، فرهنگی و مذهبی، فضای مجازی را بهعنوان بستر ارائه محتوا و تبیین دیدگاههای خود میدانند و رقابتی تنگاتنگ در جذب مخاطب از این فضا را آغاز کردهاند اما براستی چه شد که پیشبینی محققان، محقق نشد؟ چه شده است که امروزه، نسلهای پیشینی و نیز لایههای غالباً سنتگرای جوامع نیز به مطالبه گران اصلی توسعه ارتباطات و فناوری اطلاعات تبدیل شدهاند؟
آنچه ارتباطات و فناوری اطلاعات را از سایر فناوریها متمایز میسازد، عرضه سبک نوینی از زندگی است که تقریباً تمامی مؤلفههای فضای حقیقی را داراست اما سایر دستاوردهای صنعتی جامعه بشری به نحوی است که تنها حیطه خاصی از شئون جامعه را تحت تأثیر قرار میدهند و ارتباطات و فناوری اطلاعات، که با اغماض، فضای حاصل از آن را فضای مجازی مینامیم، از نوعی دیگر است. ایجاد شبکهای از تعاملات دو جانبه و چند جانبه همراه با حفظ و عرضه امتیازات و مزایای ویژه کاربری باعث گسترش بهرهگیری از این نوع فناوری شده است در اینجا به چهار نمونه مزایای فضای مجازی اشاره میشود.
خوانش متن جزء دلبستگیهای نسلهای پیشین است.کسب دانش از طریق خواندن متون نوشتاری نظیر کتب یا کسب اطلاعات از طریق خواندن روزنامه به جای شنیدن محتوای صوتی و تصویری دلبستگی عمده نسلهای مذکور محسوب میشود. فضای مجازی بهدلیل زیرساختهای فنی، امکان عرضه محتوای مکتوب را به نحوی گسترده فراهم ساخته است. به علاوه راهاندازی کتابخانههای دیجیتال با محتوای متعدد، کاربران سنتی را به بهرهگیری از فضای مجازی راغب ساخته است.
اقتصاد سنتی حیطهای است که فعالان موفق آن عرصه عمدتاً متعلق به نسلهای پیشین هستند. حتی بدون توجه به اقتصاد دیجیتال، فضای مجازی با امکان عرضه گسترده کالا و خدمات سنتی با شیوههای مدرن، باعث بیشتر شدن تقاضا و در نتیجه تضمین نیاز به عرضه بیشتر شده است و این مزایای اقتصادی، کاربران سنتی را برحضور در فضای مجازی جهت کسب مزایای بیشتر ترغیب کرده است.
نسلهای پیشین یا شهروندان سنت گرا، مکرراً از درحاشیه بودن و بیتوجهی، علناً یا در خفا گلهمند هستند. نداشتن ارتباط با همسالان و همفکران بهدلایل مختلف نیز بر این عدم رضایتمندی آنان افزوده است فضای مجازی با فراهم ساختن امکان ارتباط دو یا چند جانبه و نیز امکان عرضه آرا و اندیشهها، یافتن مخاطب در بین همفکران، همنسلان و از آن مهمتر نسلهای بعدی، به یکی از دلبستگیهای نسلهای پیشین تبدیل شده است.
مال اندیشی را میتوان از اجزای لاینفک منظومه خردورزی نسلها پیشین دانست. تأمین اشتغال پایدار برای نسل آتی و نیز خلق ثروت، جزء علاقه مندیهای این نسل است که ریشه در همان مال اندیشی دارد.توسعه ارتباطات و فناوری اطلاعات بهدلیل بسیط بودن حیطه فعالیتها و نیز ایجاد شبکههای گسترده ارتباطی، میتواند ظرفیتهای لازم را برای هردوی این موضوعات فراهم سازد و بدین جهت مورد اقبال و استقبال توأمان نسلهای مختلف قرار گیرد.
بنابراین، توسعه کاربردهای فضای مجازی، اکنون به مطالبهای تبدیل شده است که نه تنها از جانب نوجوانان و جوانان بلکه بهدلیل حضور گسترده نسلهای مختلف، به مطالبهای عمومی و فراگیر تبدیل شده است و تمامی نسلهای فکری و اندیشهای، ارتباطات و شئون مختلف زندگی خود را در این فضا ترسیم کردهاند و بر بهرهمندی هوشمندانه فضای مجازی تأکید دارند و تأمین زیرساختها و ایجاد ارتباطات ایمن و پایدار در فضای مجازی از امری تشریفاتی به الزامی غیرقابل صرفنظر کردن تبدیل شده است.
بنابراین امروزه ارتباطات و فناوری اطلاعات نه تنها عامل تهدید نیست که به فرصتی شگرف در جامعه مبدل شده است و با وجود برخی بد اخلاقیها، سوءتفاهمها و سوءاستفادهها از فضای مجازی که تنها مختص به جامعه ما نبوده و عمومیت دارد، دولتها در جهت ایمنسازی کاربران در این فضا جد و جهد خویش را بهکاربردهاند و درکشور ما نیز تمهیدات متعددی در این راستا بهکاررفته است و آنچه حاصل شده است تنها دستاوردهای تقریباً دو دهه و اندی تجربه گسترش ارتباطات و فناوری اطلاعات در جهان و نیز در کشور ماست که با پیشبینی و فراهم کردن زیرساخت های لازم، امکان پاسخگویی به پارهای نیازهای شهروندان را در مواقع ضرورت -نظیر آنچه در ماههای اخیر درعرصه دولت الکترونیک، آموزش الکترونیک، بهداشت الکترونیک و... میآزماییم - فراهم ساخته است و صد البته که تجربههای پیشین مؤید آن است که ارتقای مستمر کیفیت، پایداری و ایمنسازی خدمات، نیازمند فراهم ساختن زیرساختهای جدید و سرمایهگذاریهای جدیتر بخشهای مختلف است بویژه آنکه عرضه نسلهای جدید این فناوری نظیر نسل پنجم میتواند ابواب جدیدی را از تعمیق فضای مجازی در آحاد جامعه بگشاید. باش تا صبح دولتش بدمد..."